782 / 1821
MARIO LEONI E LA
“
LU I SA D ' AST „
S'am lassa a la matin, per còre... andóva?
Dova a
16
ciamò desideri d ’ gloria,
Frev d ’ambissión! E che ambissión pi bela
Che d’esse bón mari, bón fieul, bòn pare?
L ’è nen lòntan cól di ch’a sarà pare:
Ma cóla gioia a l’è nen prò pér chiel:
La sua cà l’è trop cita, e trop módesta
L'è pèr chiel la missión d'educhè un fieul!
Educhè ’l mónd a veul, esse ciamà
Pare dia patria, e su la frónt superba
Pòsè d ’autre còróne...
M a r ch .
(Fingendo disinvoltura e calma)
E a l’ha rasòn!
Eh, si, Luisa, cosa veustò feje?
Sòma al temp dèi prógress... Ste nóvità
Vcfló da ’n Franssa còma j ’autre mode!
E ’l mónd dèi Padre Eterno a l’è un erròr
Ch'a l’ha nen córegiù ’n diluvio d'acqua,
E ch'as tenta d ’ córegie al dì d’ancheuj
Cón un diluvio d ’ sang. J’è da glóriesse
Che me fieul, che to spós ass treuva ’n fila
Fra còj che Dio s’ fan passè sót gamba,
E a lo rimandò a scola a fè le «bare ■ ... (i)
L u is a .
Inutilmente, papà, ’t tente scuseló.
L ’ironia stérmà ’nt le tue parole
A l’è n'acusa d ’ pi...
M a r c h .
(Bruta lengassa.
Sempre ’m tradiss). Ma no, ma s’it ripeto
Che la missión l’è santa d ’ Secóndin...
L u is a .
E i difendi,
E i difendi i prinssipi...
M
a r ch
.
D ’ libertà,
D ’ugualianssa, d' progress e vat-ne an serca.
A l'è ’ndaje so temp, ma mi ’m persuadó
Ch’a l’è roba da ciò tutt ’l passà;
Che
*1
róss l’è ’n bel cólór; che ’l bleu am batia
(2),
Che l'alum (3) am genava e che
’1
còdin
A spussava d ’ chineis lòntan un mija.
(Se me fieul am senteissa!). E bele ancheuj
Sta dispotica térssa (4) i veuj taiela...
E ’l bònett ròss riampeme (5) anss' un' órla...
L
u is a
. Ma i verte mat, papà?
M
a r ch
.
(Quasi i lo chérdó)
I veuj cantè dco mi la Marsiglieisa,
I veuj balè dco mi la Carmagnola (6);
Eviva Robespierr', viva Marat! (7)
Eviva la repu...
(Vedendo Luisa triste)
Ah, stupida
[lengassa,
Béstemmia nen. A són bestemmie inutij.
Mia cónverssiòn a persuad nen Luisa...
L u is a .
I
v
falisse, papà, e al post d ’ calmeme
Sta vostra ecitassión a me sburdiss.
Ndòva a l’è andait, vostr fieul?... dova a l’è andait?
Perchè veule non dimlò?
(S'ode una cannonata)
Un còlp
fd’ canón?
Ass bató ant la sità... L ’è andait a battsse!...
M a r ch .
(Cercando calmarla).
Ma
no,
ma
no...
L u is a
(Eccitata)
Forse a l’è mort a st'òra!
M a rch .
Ma Luisa, mia nja quand ch’it giurò
Che
’1
perìcòl j ’è nen... E peuj s’ai fussa...
A j'è nen, lo ripetò,... ma, s’ai fussa,
(1) Le aste calligrafiche dei bimbi.
(2) Mi abbatteva, ma faceva sfigurare. Allusione al
color turchino delle coccarde monarchiche sabaude.
(3) Cappello a feluca, da alto funzionario, ammiraglio,
generale, insomma da strumenti del dispotismo.
(4) Treccia, cioè il predetto codino.
(5) Voce popolaresca, anzi barabbesca. per
sgnmcckime,
buttème.
(6) È forse superfluo ricordare che la Marsigliese è il
canto nazionale francese, composto da Rooget de l'Iale
od 1792 a Strasburgo; e la Carmagnola altro canto rivoln-
Lon ch’a l’è fait l'è fait, e nói dòvrlò
Animè Secóndin, nen scòragielò,
Consigliò na viltà? Onta e vergogna
Che i Róman a punijo còn l’infamia.
L u is a .
Desiderè la vita d' eòi ch’un ama,
Oh, mi veuj nen savei s’a sia vergogna
E se da Róma a se stimeissa tal...
Incapace, im cónfessò, d’eroismi,
Na Rómafta són nen, són mach na fòmna!
M a rch .
E mi són-ne un Rómano, còntagera! (8)
E
mi deurm-ne ’nsle piume ’nt cóst móment?
Ma se me fieul l’è mat, cóme tanti autri
Veuj nen che, cóme d ’autrì, a sia un vii.
Per l’ónòr del me nom sarijlo bel
Che ’l president d ’ la repubUca d ’Ast
A resteissa tacà al cótin dia spòsa
Mentre che
’1
marches Frinco a dà l'assaut ?
A l’è scaparne...
L u is a
(
Spaventata)
’L
marches Frinco? Dunque
Ant cóst móment ass batt me Secóndin
Còn él marches... còn Frinco! Oh, a l’è perdù!
M a rch .
A l’è perdù? Perchè? La sort die armi
Peul favóri tant chiel còme
*1
marches.
L u is a .
Ma se lòrautri dòi a s'encòntreissò.
Ma s'as tròveissò d' frónt ant la bataja,
A l’è tant l’odio, o pare, ch’a j ’infiama,
Che la mort dl'un o dl’autr l’è inevitabili
A l'è d'ampess che sòr marches a spela
L'òcasiòn d ’ vendichesse...
M a rch .
D’ vendichesse
D ’un insult?...
L u is a .
Già, n'insult... Oh, ma ’l pi atroce
Ch'ass peussa feje a un om Scóndin l'ha faje.
(Sprezzante)
El marches a m’amava, e dnanss a mi
A l’è stait umilià.
M a rch . (Con
rimprovero)
E mi sai gnente?...
L
u isa
. N
o
, mai dòvle savej sta bru ta storia
Senssa ’l pericòl ch’a ’n minaccia ancheuj...
j ’era ancór da mariè, già da quaich temp
Ass degnava,
’1
marches, d ’ tròveme bela,
A l'ha ciamà mia man d’ spòsa...
M a rch .
(Stupito)
Oh
n'au tra!
L u is a .
Ma mi amava vostr fieul fin da masnà;
E la nobil còròfia (9), al post d’ tenteme
A l’ha sburdl ’l me cheur. L ’hai dit che d ’no,
Decisa de sfidè l’ira d ’ chiunque.
L ’era passaje eut di: l’era na seira
Tranquila, d ’ primavera, e ’l sòl an ciel
Tramòntand là, darè d ’ nostre cólifte
A ’ndòrava le sime d'ij'ultim ragg.
Nen un sóffi dèi vent nè 'I cant d’n'òsel,
Nen autr che ij prà fióri sòta le steile,
Ch’a còmenssavò a luse pér el ciel...
A ripòsavó
ij viv p*rei d’ij mort...
A ’rpòsava mia mare an simiteri...
L ’era un véner... brutt di... ma l’era ’l di
Che su la sacra tómba
1
me mass d’ fiór
J’ ’ndasla a pòsè... J’era arivà,
E là ’nsl'umkla tera an ginòjòn
•
Marsigliesi, che primi la cantarono, pure nel
1792)
ad insulto
della regina Maria Antonietta, poi decapitata. Aveva il
ritornello:
Drnnsoms la Carmagnole
—
Vive le so», vive k
son du canin!
(7) Massimiliano Robespierre e Gian Paolo Marat, notis
simi e feroci capi della Rivoluzione francese, che fin irò»
ghigliottinato il primo, pugnalato da Carlotta Coniai il
secondo.
(8) Per
cóutscc,
esclamazione che proviene da contagio,
accidenti; sottinteso: «ti venga iL.. ».
/AV TX—1
* - —*** *
■
(9)
w ì
conte, sottinteso.
zannano (cosi chiamato dalla
Carmagnole,
lunga giacca dai
33
#